30 kwietnia: Św. Pius V, papież

El Greco (ok. 1600-10)

(17 stycznia 1504 – 1 maja 1572)

Opromienione nieśmiertelną chwałą imię św. Piusa V – kojarzone przede wszystkim z wiktorią chrześcijaństwa nad islamem w bitwie pod Lepanto – było noszone przez człowieka rzeczywiście niezwykłego, nie tylko ze względu na zasługi polityczne. Antonio Ghislieri, syn ubogiej rodziny zamieszkałej w Bosco Marengo w Piemoncie, jako dziecko pracował przy wypasie bydła, a jego jedynym pragnieniem od młodości było żyć z Bogiem w ukryciu i Boga mieć za świadka postępu w cnotach chrześcijańskich. W tym celu wstąpił do konwentu dominikanów w wieku lat czternastu i przyjął imię Michał. Pobierał nauki w Bolonii, zaś święcenia kapłańskie przyjął w roku 1528. Jego zdolności sprawiły, iż został mianowany profesorem teologii w Pawii i pracował jako wykładowca w różnych seminariach przez szesnaście lat.

Sytuacja religijna w Europie nie pozwoliła mu jednak prowadzić prostego i cichego życia, o jakim marzył, lecz powołała go do spożytkowania swych zdolności na chwałę Boga i obronę Kościoła. Ojciec Michał rozpoczął pełnienie posługi kapłańskiej niedługo po tym jak Marcin Luter wywołał w Niemczech rewolucję religijną, której pożoga rozchodziła się po Europie. Grabiono mienie kościelne i mordowano osoby duchowne, prześladowano ludność miast i wsi, a przede wszystkim siano spustoszenie w duszach ludzi, którzy przyjmując religię powstałą w umyśle augustiańskiego apostaty, odchodzili od Kościoła Chrystusowego i tracili łączność z łacińską cywilizacją. Odpowiedzią na opłakane skutki rewolucji było ożywienie działalności inkwizycyjnej w państwach szczególnie dotkniętych jej wpływem.

Tak jak wcześniej zalety umysłu ojca Michała, tak teraz sława jego niezwyczajnych cnót zwróciła nań oczy hierarchii kościelnej. Zaczął sprawować urząd papieskiego sędziego Świętej Inkwizycji początkowo w Como i Bergamo. Papież Paweł IV, zatroskany o zbawienie dusz zagrożone rozszerzeniem protestanckiej herezji, szukał współpracowników gotowych do spełniania trudnych zadań, przed jakimi stanął Kościół. Wówczas słynący gorliwością i sprawiedliwością Michele Ghislieri został mianowany biskupem, później zaś kardynałem, a w końcu naczelnym inkwizytorem całego Kościoła Powszechnego. Po śmierci Pawła IV na wniosek św. Karola Boromeusza kardynał Ghislieri został obrany nowym Namiestnikiem Pańskim.

Zaraz po wstąpieniu na Tron Piotrowy jako Pius V przystąpił on do potrzebnej od dawna reformy kurii rzymskiej i stosunków panujących w stolicy chrześcijaństwa. Rozpoczął od usunięcia rozpanoszonej w Rzymie rozpusty i przywrócenia karności wśród duchowieństwa. Wygnał mnichów przebywających poza klasztorem wbrew regule, a dzieci księży z nieprawego łoża odsunął od praw dziedziczenia majątku kościelnego. Zreformował administrację kościelną w Rzymie, zakładał także szkoły, szpitale i przytułki. Z wysokości Piotrowej Stolicy podejmował nieustanne starania, by jak najwięcej dusz uchronić od zarazy protestantyzmu, a dusze tkwiące w pogaństwie pociągnąć do Boga przez działalność misyjną. Jednocześnie Święty nie zatracił ducha ascetycznej pobożności, jakiego nabrał przez lata życia zakonnego – dzięki temu w Rzymie, jeszcze do niedawna będącego siedzibą zgorszenia za papieży z rodziny Borgiów, zagościł porządek, a święty pasterz wniósł miłą woń prawdziwie ewangelicznych cnót.

Św. Pius V miał też odegrać zasadniczą rolę w powstrzymaniu pochodu islamu na Europę. Rozzuchwaleni dotychczasowymi podbojami wyznawcy Mahometa zajęli Cypr będący posiadłością wenecką i zwrócili oczy ku Europie. Wobec grożącego niebezpieczeństwa dzielny potomek św. Piotra przyczynił się do zawiązania Ligii Świętej (Liga Santa), czyli sojuszu Państwa Kościelnego i władców chrześcijańskich – Hiszpanii i Wenecji oraz Genui, Sabaudii i Malty. Wojska tych państw stanęły do walki z naporem islamu w bitwie morskiej pod Lepanto 7 października 1571 r. Flota turecka odniosła wówczas druzgoczącą klęskę, co podniosło ochotę do obrony Wiary i Cywilizacji w chrześcijańskim świecie. Podczas gdy żołnierze stawali do krwawego boju, święty pasterz Chrystusowej owczarni podejmował duchową walkę w swej rzymskiej posiadłości. Polecił ludowi chrześcijańskiemu modlitwę różańcową w intencji walczących, sam również trwał na modlitwie i pomnożył umartwienia i praktyki pokutne. O wyniku bitwy papież dowiedział się w sposób nadprzyrodzony. Przerwał on nagle posiedzenie z gronem kardynalskim i odszedł do okna. Tam trwał przez chwilę z oczami skierowanymi do nieba, a następnie nakazał hierarchom rozejść się i oddać chwałę Bogu wszechmogącemu za wspaniałe zwycięstwo nad nieprzyjaciółmi Krzyża. Pierwszy przybyły spod Lepanto poseł potwierdził owe „niebieskie” wieści. Po bitwie papież ustanowił święto (7 października) Matki Bożej Zwycięskiej przemianowane przez jego następcę Grzegorza XIII na Matki Bożej Różańcowej, jako że właśnie modlitwa różańcowa miała się przyczynić do zwycięstwa.

Pius V położył też niemałe zasługi na polu intelektualnego i liturgicznego dziedzictwa Kościoła. Św. Tomaszowi z Akwinu nadał tytuł Doktora Kościoła i nakazał wydanie wszystkich jego dzieł. Za jego rządów zaszczytnego miana Doktora Kościoła doczekali się również Ojcowie Kościoła zarówno zachodni (Ambroży, Hieronim, Augustyn, Grzegorz Wielki), jak i wschodni (Bazyli Wielki, Grzegorz nazjanzeński, Grzegorz nisseński, Jan Chryzostom). Z inicjatywy Piusa V wyszedł mszał rzymski zawierający rubryki i układ skodyfikowany na Świętym Soborze Trydenckim, a także brewiarz i Katechizm rzymski.

Waleczny papież zmarł w opinii świętości w wieku sześćdziesięciu ośmiu lat. Jego pełen zasług pontyfikat ugruntował zbawienne dzieło Soboru Trydenckiego i uczynił wiecznotrwałymi jego owoce. W bulli Quo primum tempore zatwierdził on ryt Mszy Świętej zwany dziś trydenckim jako jedyny obowiązujący w Kościele Rzymskim i zagroził gniewem Boga Wszechmogącego i błogosławionych Apostołów Piotra i Pawła wszystkim, którzy ośmieliliby się ten ryt znieść lub choćby podważyć autorytet papieskiego orzeczenia na jego temat (jak wiadomo uczyniono to po Soborze Watykańskim II na fali „unowocześniania” Kościoła, co wywołało zamieszanie i liczne kontrowersje). Pius V został beatyfikowany w setną rocznicę śmierci przez Klemensa X, zaś Klemens XI ogłosił go świętym w roku 1712.